Trả lời phỏng vấn nhanh của RFI qua thư điện tử, giáo sư Thayer trước hết nêu bật ý nghĩa của quyết định vừa được tổng thống Mỹ và chủ tịch Việt Nam loan báo trong cuộc họp báo tại Hà Nội :

Thayer : Quyết định dỡ bỏ cấm vận vũ khí đối với Việt Nam là một trong những hòn đá tảng của chính sách tái cân bằng lực lượng của Mỹ qua châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng.

Việt Nam là một trong những ví dụ thành công của Obama. Ngay từ rất sớm, Việt Nam đã tham gia đàm phán hiệp định TPP. Cả tổng thống Mỹ lẫn chủ tịch Việt Nam đã ký kết Thỏa Thuận Đối Tác Toàn Diện vào năm 2013.

Quan hệ quốc phòng đã được nâng lên một cấp độ mới vào giữa năm 2015, khi bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Ashton Carter và đồng nhiệm Việt Nam Phùng Quang Thanh ra Tuyên Bố Tầm Nhìn Chung về quan hệ quốc phòng Việt-Mỹ. Một đoạn trong văn kiện này dự trù các khả năng mua bán thiết bị quốc phòng trong tương lai và hợp tác trong công nghệ quốc phòng.

Việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vũ khí không có nghĩa là sẽ không có hạn chế trong tương lai. Việt Nam phải tuân thủ luật lệ Mỹ như đã nêu lên trong bản Tuyên Bố Tầm Nhìn Chung. Hoa Kỳ cũng có thể từ chối các yêu cầu đối với hệ thống và phương tiện vũ khí quá nhạy cảm hoặc có khả năng gây mất ổn định trong khu vực. Việt Nam có lẽ không có khả năng để mua các mặt hàng quốc phòng như vậy.

Từ nhiều năm nay, Việt Nam đã nhắc đi nhắc lại yêu cầu Mỹ bãi bỏ cấm vận vũ khí. Chủ đích của Việt Nam là muốn chấm dứt điều mà Việt Nam coi là một hành động phân biệt đối xử về mặt chính trị. Đây là một đòi hỏi mà phe bảo thủ tại Việt Nam luôn đẩy mạnh. Bây giờ họ đã được xoa dịu.

Việt Nam có rất nhiều khả năng là sẽ tiến hành (việc mua vũ khí Mỹ) một cách từ từ và thận trọng. Việt Nam sẽ tập trung vào các hệ thống kỹ thuật liên quan đến thông tin và tình báo, giám sát và trinh sát trong lĩnh vực hàng hải. Hợp tác giữa các ngành công nghiệp quốc phòng kể từ nay có thể được tiến hành với việc phát triển các công nghệ mới và hợp tác sản xuất.

Tổng thống Obama đã thông báo quyết định của mình trong một cuộc họp báo. Cần phải chờ đợi bản thông cáo chung để xem chi tiết.

RFI : Phải chăng ông Obama đã tung ra một tín hiệu rất mạnh nhắm vào Trung Quốc ?

Thayer : Quyết định của tổng thống Obama bãi bỏ cấm vận vũ khí đối với Việt Nam là một tín hiệu mạnh mẽ cho cả Việt Nam lẫn Trung Quốc. Nhưng việc Việt Nam mua vũ khí của Mỹ sẽ không tác động gì đến tương quan lực lượng hải quân của Trung Quốc ở Biển Đông trong tương lai gần.

Trung Quốc sẽ phải lưu ý đến yếu tố trong chính sách của họ là Việt Nam và Hoa Kỳ đang trên con đường xích lại gần nhau do quyền lợi trùng hợp ở Biển Đông. Hoa Kỳ bán vũ khí cho Việt Nam sẽ giúp Việt Nam tăng khả năng tự vệ và qua đó có tác dụng răn đe đối với Trung Quốc.

RFI : Theo giáo sư, Trung Quốc có thể phản ứng ra sao ?

Thayer : Truyền thông Trung Quốc có lẽ sẽ chỉ trích quyết định này và trách cứ ông Obama. Họ sẽ cho rằng Hoa Kỳ không thể mua Việt Nam. Tôi nghĩ là các quan chức Trung Quốc sẽ thận trọng hơn. Dù sao thì Việt Nam cũng đã mua vũ khí sát thương từ Nga mà không gây phản ứng chính thức nào từ phía Trung Quốc.

Nguồn: REUTERS, Trọng Nghĩa @ RFI