Bãi bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí sát thương là điều mà Hà Nội vẫn thúc giục Washington làm trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng tỏ ra hung hăng trên vấn đề chủ quyền Biển Đông. Nhưng hôm nay ông Obama khẳng định rằng việc bãi bỏ lệnh cấm vận này không có liên quan gì đến thái độ của Trung Quốc, mà là nhằm « hoàn tất tiến trình dài bình thường hóa quan hệ mà chúng ta đã thực hiện với Việt Nam ».

Tổng thống Mỹ tuyên bố rằng, với việc bãi bỏ lệnh cấm vận vũ khí, « quan hệ giữa hai nước chúng ta đã được bình thường hóa hoàn toàn ». Tuy nhiên, ông Obama cũng nói rõ là việc bán vũ khí cho Việt Nam vẫn còn phải đáp ứng những yêu cầu của Mỹ, trong đó có yêu cầu về nhân quyền.

Ông Obama nói :

« Chúng tôi đã đồng ý tăng cường hợp tác quốc phòng, trong đó có việc cung cấp tàu tuần duyên và huấn luyện lực lượng tuần duyên Việt Nam, đồng thời hai nước làm việc với nhau chặt chẽ hơn để đối phó với các thiên tai.

Tôi cũng xin thông báo là Hoa Kỳ bãi bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí cho Việt Nam, đã được duy trì từ khoảng 50 năm qua. Cũng như với toàn bộ các đối tác quốc phòng của Mỹ, việc bán vũ khí còn cần phải đáp ứng những yêu cầu nghiêm ngặt, trong đó có yêu cầu về nhân quyền. Nhưng thay đổi này sẽ bảo đảm cho Việt Nam có thể mua những vũ khí cần thiết cho việc phòng vệ và nó cũng xóa đi một trong những tàn tích của thời chiến tranh lạnh.

Điều này cũng thể hiện quyết tâm của Hoa Kỳ bình thường hóa quan hệ với Việt Nam, kể cả quan hệ quốc phòng với Việt Nam và với khu vực trong dài hạn »

Theo hãng tin AFP, trong cuộc họp báo chung hôm nay, hai nhà lãnh đạo Việt Mỹ chỉ đề cập sơ sài vấn đề nhân quyền, trong khi cải thiện tình trạng nhân quyền ở Việt Nam vẫn là điều kiện để Washington bãi bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Hà Nội. Tổng thống Obama chỉ nhắc rằng có những “khác biệt” giữa hai nước trên vấn đề này và ghi nhận những “tiến bộ khiêm tốn” của Việt Nam. Chủ tịch nước Trần Đại Quang không nói gì đến việc giam tù các nhà đối lập, mà chỉ bảo đảm là chính quyền Việt Nam « bảo vệ và tôn trọng các quyền con người ».

Ông Phil Robertson, thuộc tổ chức Human Rights Watch, chỉ trích quyết định của Mỹ bãi bỏ cấm vận vũ khí đối với Việt Nam, cho rằng tổng thống Obama đã “từ bỏ yếu tố duy nhất mà Mỹ còn trong tay để gây áp lực lên Việt Nam trên vấn đề nhân quyền”.

Sau việc bãi bỏ lệnh cấm vận kinh tế năm 1994 và việc bình thường hóa quan hệ ngoại giao năm 1995, quyết định bãi bỏ lệnh cấm vũ khí sát thương cho Việt Nam mang tính biểu tượng rất cao trong bối cảnh quan hệ Việt-Trung vẫn gặp căng thẳng do vấn đề Biển Đông.

Nhà phân tích Murray Hiebert thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược CSIS của Mỹ, được AFP trích dẫn hôm nay, nhận định : « Trong giới lãnh đạo Việt Nam phần nào vẫn có sự nghi kỵ ( đối với Washington ), nhưng thái độ ngày càng hung hăn của Trung Quốc trong việc xác quyết chủ quyền Biển Đông đã làm thay đổi tâm lý và thúc đẩy Việt Nam xích gần lại Hoa Kỳ nhanh hơn. »

Chuyến viếng thăm đầu tiên của tổng thống Obama diễn ra vào lúc mà hình ảnh của nước Mỹ được cảm nhận rất tốt ở Việt Nam. Theo một cuộc thăm dò do Trung tâm Nghiên cứu Pew thực hiện vào năm ngoái, có đến 78% người dân Việt Nam có cái nhìn tích cực về Hoa Kỳ và trong giới trẻ nói riêng, tỷ lệ này còn cao hơn.

Nguồn: REUTERS, Thanh Phương @ RFI