Theo nhật báo Anh ngữ China Daily, trong cuộc họp giữa các quan chức cao cấp về việc thực hiện Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), Trung Quốc và ASEAN đã đồng ý về việc lập một đường dây điện thoại nóng giữa hai bên để xử lý những tình huống khẩn cấp trên biển, đồng thời thiết lập một bộ quy tắc hành xử cho các cuộc chạm trán ngoài dự tính trên Biển Đông, để tránh xảy ra đụng độ. Tờ báo nói trên còn loan tin là Trung Quốc và ASEAN sẽ hoàn tất một dự thảo khung cho Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) vào giữa năm tới.

Thoạt nhìn thì đây quả là những bước tiến quan trọng, nhất là vì cho tới nay Bắc Kinh vẫn không muốn giải quyết tranh chấp Biển Đông trong khuôn khổ đa phương, mà chỉ đòi thảo luận song phương với mỗi nước có liên quan. Đặc biệt Trung Quốc vẫn bị chỉ trích là trì hoãn các cuộc đàm phán về Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC).

Nhưng theo khuyến cáo của nhà phân tích Prashanth Parameswaran đăng trên trang mạng The Diplomat ngày 17/08/2016, cách hành xử của Trung Quốc trong những năm qua khiến chúng ta cần phải thận trọng trước những «bước đột phá» được loan báo. Thực tế những năm qua cho thấy là sau mỗi đợt ve vãn các nước láng giềng Đông Nam Á, Trung Quốc lại có những hành động cứng rắn trên Biển Đông nhằm áp đặt chủ quyền trên vùng biển này. Chẳng hạn như chỉ 7 tháng sau khi công bố một chiến lược mới cho quan hệ ASEAN-Trung Quốc, Bắc Kinh lại điều giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam vào mùa hè năm 2014, gây căng thẳng chưa từng có với Hà Nội.

Sang năm 2015, mà Bắc Kinh tuyên bố là «Năm hợp tác hàng hải ASEAN-Trung Quốc», nước này lại đẩy mạnh việc xây dựng các đảo nhân tạo trên Biển Đông và tiếp tục đưa tàu xâm nhập vùng biển của các nước Đông Nam Á.

Thứ hai, như nhận xét của nhà phân tích Prashanth Parameswaran, sau phán quyết bất lợi cho Trung Quốc, Bắc Kinh loan báo những «bước đột phá» như trên có lẽ nhằm chứng tỏ với cộng đồng quốc tế rằng họ hoàn toàn có khả năng làm giảm căng thẳng ở Biển Đông mà không cần sự can thiệp của các nước ngoài khu vực như Hoa Kỳ.

Trung Quốc cũng đang cố làm dịu tạm thời tình hình Biển Đông vào lúc nước này chuẩn bị đón tiếp hội nghị thượng đỉnh nhóm G20 ở Hàng Châu vào đầu tháng 9.

Ấy là chưa kể những «bước đột phá» mà tờ China Daily nêu lên như lập đường dây điện thoại nóng và bộ quy tắc hành xử cho các cuộc chạm trán ngoài dự tính trên biển thật ra đã được loan báo từ năm ngoái. Còn về Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC), chưa có gì chắc chắn là kế hoạch sẽ được thực hiện đúng như dự kiến, vì như đã nói ở trên trong quá khứ, Bắc Kinh đã từng tìm đủ mọi cách để kéo dài tiến trình thảo luận về bộ quy tắc này.

Ngoài ra, một mặt loan báo những «bước đột phá», mặt khác Trung Quốc tiếp tục những hành động gây căng thẳng Biển Đông như gia tăng sự hiện diện ở bãi cạn Scarborough và quân sự hóa quần đảo Hoàng Sa. Và cũng không loại trừ việc Bắc Kinh tuyên bố thiết lập vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông ngay sau thượng đỉnh G20.

Nguồn: REUTERS/Minh Nguyen, RFI/Thanh Phương