Những nỗ lực của Trung Quốc trong việc đơn phương thay đổi hiện trạng ở châu Á hàng hải có thể nhìn thấy rõ nhất ở Biển Đông, nơi các đất nhỏ trước đây đang phát triển thành các tiền đồn quân sự. Hoa Kỳ cần phải thiết lập lại phương pháp đối phó với Trung Quốc ở Tây Thái Bình Dương và tiến tới một chiến lược hàng hải mới.

Sự tích tụ các lực lượng vũ trang và các cơ sở quân sự của Trung Quốc trên các đảo tranh chấp ở Biển Đông tỏ lộ những tham vọng của việc củng cố các tuyên bố chủ quyền mở rộng và thể hiện sự phát triển quân sự ngày càng tăng của Bắc Kinh đối với chuỗi đảo thứ hai và xa hơn nữa. Các máy bay ném bom tầm xa H-6K hạ cánh trên tiền đồn lớn nhất của Trung Quốc trong quần đảo Hoàng Sa có thể dự đoán những hành động tương tự trên các đảo Subi, Mischief, và Rạn san hô Fiery ở quần đảo Trường Sa. Sự củng cố của việc thiết lập căn cứ quân sự trong vùng tranh chấp Biển Đông là những thách thức sự ổn định trong khu vực với trật tự hiện tại. Trung Quốc tìm cách thay đổi hiện trạng thông qua các hành động quân sự gia tăng, huy động lực lượng quân sự và bán quân sự, và các đe dọa cưỡng chế – nhưng ngăn chặn các bước có thể gây ra xung đột.

Hoa Kỳ đang theo đuổi một số nỗ lực nhằm chống lại tham vọng bành trướng quyền lực của Trung Quốc, bao gồm việc đặt tên và bác bỏ các xác nhận đơn phương của Trung Quốc, tăng cường năng lực liên minh và tiến hành các hoạt động định hướng thường xuyên như thi hành quyền tự do hàng hải (FONOP). Để phản đối những hoạt động gây xáo trộn của Trung Quốc tại quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa, Hoa Kỳ đã rút lại lời mời Hải quân Trung Quốc khỏi cuộc tập trận qui mô 2018 của Thái Bình Dương (RIMPAC) vào cuối tháng Bảy với lý do sự quân sự hóa của Trung Quốc không thích hợp với nguyên tắc của chương trình thao dợt quốc tế RIMPAC. Mặc dù nỗ lực gia tăng này, vẫn còn những lĩnh vực then chốt thiếu trong chiến lược hàng hải được đề xuất của Hoa Kỳ.

Chiến lược của Mỹ trong danh xưng Ấn Độ – Thái Bình Dương hiện tại của Hoa Kỳ coi trọng tầm quan trọng của việc bảo đảm rằng khu vực bắc cầu hai đại dương lớn, và nơi quyền lực có thể chiếm ưu thế trong nhiều thập niên tới, vẫn là chiến lược “tự do và cởi mở” của Hoa Kỳ. Chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương dự tính tăng cường hợp tác với các đồng minh và đối tượng, với các thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) 10 quốc gia còn lại là những điểm tựa.

Sự thúc đẩy quân sự của ông Tập Cận Bình tập trung vào việc mở rộng quyền kiểm soát của Bắc Kinh đối với các khu kinh tế quan trọng ở Ấn Độ-Thái Bình Dương.

Biển Đông là một tuyến hàng hải thương mại quan trọng đối với Trung Quốc; gần 30 phần trăm thương mại hàng hải của thế giới (và khoảng 40 phần trăm của Trung Quốc) qua lại khu vực bao gồm các khu “khu vực cấm/ chống truy cập” (A2 / AD). Khu vực này có tiềm năng cho Trung Quốc kiểm soát cả hai chuỗi đảo đầu tiên và chuổi đảo thứ hai do các điểm chốt hẹp có thể được kiểm soát bởi các lực lượng Mỹ và đồng minh. Nhiều vùng đất tranh chấp mà Trung Quốc đặt ra là nằm trong khu vực quan trọng này, và việc thiết lập quân sự tích cực của Trung Quốc đã biến những khu vực này thành các khu vực kiểm soát của Trung Quốc ngăn chặn quyền lực của Mỹ và đồng minh.

Trong khi Trung Quốc tiếp tục củng cố các tuyên bố của chuổi đảo thứ nhất, họ đã liên tục mở rộng về phía chuỗi đảo thứ hai, tìm cách cân bằng sức mạnh hàng hải ở Biển Đông với sự kết hợp giữa khả năng chống chiến hạm và chống máy bay của không quân. Ngoài các máy bay ném bom H-6K, các đảo nhân tạo của Trung Quốc hiện có khả năng phóng hỏa tiễn đất đối không HQ-9B và hỏa tiễn đạn đạo chống chiến hạm YJ-12B, cũng như thiết bị gây nhiễu sóng và radar. Hỏa tiễn đạn đạo chống chiến hạm hoạt động từ các sân bay Trường Sa có thể bao trùm các vùng đất rộng lớn của Biển Đông đến các căn cứ của lực lượng Hoa Kỳ, và máy bay ném bom H-6K và hỏa tiễn đạn đạo chống chiến hạm DF-26 có thể đến Guam, lãnh thổ quan trọng của Hoa Kỳ vàc căn cứ quân sự chiến lược của Mỹ. Hoa Kỳ cần phải nhanh chóng xem xét một chiến lược hàng hải nghiêm trọng để chống lại sự xâm lược các vùng chiến lược và thúc đẩy hợp tác liên minh với các đồng minh trong khu vực.

Thứ nhất, Hoa Kỳ cần mở rộng khả năng áp đặt tiền phạt đối với các vi phạm nghiêm trọng các tiêu chuẩn trong khu vực và quy định của pháp luật trong và xung quanh Biển Đông. Vì vậy, các hành động quân sự hóa của Trung Quốc đã không có chi phí nghiêm trọng đối với các chiến thuật trước đây. Việc từ chối Hải quân Trung Quốc khỏi cuộc tập trận quốc tế RIMPAC vẫn chỉ là một phản ứng trước sự xâm lược của Trung Quốc. Một phương pháp hoàn chỉnh của các biện pháp áp đặt tiền phạt cho hành vi phạm luật có thể rút ra trên một quá trình lựa chọn trong các nghiên cứu trước đó

Thứ hai, Hoa Kỳ cần nỗ lực gấp đôi, cả trong nước và hòa hợp với các nước cùng chí hướng, để cải thiện chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương trên các tuyến hàng hải được chia sẻ. Philippines đã có được thông tin tốt hơn về việc bố trí các lực lượng trong khu vực. Việt Nam, Malaysia và Indonesia, tất cả đều giữ tiềm năng là đối tượng trong khu vực để kiểm tra sức mạnh tùy ý với cả đối trọng dựa trên thông tin và dựa trên quy tắc. Hơn nữa, Hoa Kỳ nên nỗ lực nhiều hơn trong việc tổ chức các bên liên quan để cải thiện hiểu biết về lãnh hải . Washington cần phải khai thác tốt hơn sự hợp tác giữa các lực lượng vũ trang, Cảnh sát tuần hải, thi hành pháp luật, cũng như các thực thể dân sự và thương mại tham gia vào chiến lược “tự do và cởi mở” của giao thông hàng hải.

Các cuộc tập trận bảo vệ bờ biển trong khu vực này, được hỗ trợ bởi các quốc gia với các hạm đội được thành lập như Nhật Bản và Australia, cũng có thể cải thiện việc thi hành các tiêu chuẩn hàng hải quốc tế. Có tiềm năng trong việc phát triển hợp tác trong các hoạt động hàng hải như các hoạt động tìm kiếm cứu nạn và hỗ trợ nhân đạo và các hoạt động cứu trợ thiên tai cùng nhau.

Thứ ba, Hoa Kỳ nên hỗ trợ việc tạo ra một hải đội đa quốc gia kết hợp để kiểm tra những thay đổi đơn phương về hiện trạng trong khu vực. Một mô hình cho một liên minh hàng hải sẵn sàng là Tổ hợp lực lượng 150 (CTF 150), một nhóm quốc tế tìm cách phá vỡ các hoạt động khủng bố ở một số làn tuyến vận chuyển đông đúc nhất thế giới quanh Vịnh Aden và Biển Đỏ. Chỉ huy lực lượng đặc nhiệm có thể xoay vòng giữa một số quốc gia Đông Nam Á, tương tự như Chủ tịch ASEAN luân phiên.

Mục đích chính của một lực lượng đặc nhiệm hàng hải mới sẽ không lặp lại việc thi hành pháp luật và tuần tra chống sao chép bất hợp pháp đã tồn tại. Thay vào đó, nó sẽ cung cấp một bức tường ngăn chặn việc quân sự hóa hơn nữa của Biển Đông và các hoạt động có khả năng bất hợp pháp khác. Hơn nữa, các quốc gia ngoài khu vực Đông Nam Á dựa vào Biển Đông – bao gồm Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc, Ấn Độ, Pháp và Anh Quốc cũng có thể tham gia vào các hoạt động của lực lượng đặc nhiệm. Trung Quốc cũng sẽ được hoan nghênh khi chấp nhận các quy tắc được thiết lập bởi lực lượng đặc nhiệm, có thể khuyến khích hành vi và hợp tác tốt hơn. Hơn nữa, lực lượng đặc nhiệm có thể giúp thực thi Quy tắc ứng xử cuối cùng cho Biển Đông.

Cuối cùng, đã đến lúc phủ nhận Trung Quốc sự tuyên bố rỗng tuếch rằng Bắc Kinh tuân theo luật hàng hải quốc tế, trong khi Washington bác bỏ lời tuyên bố đó. Mặt trái là sự thật. Trung Quốc đã phê chuẩn Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Hàng Hải ( the United Nations Convention on the Law of the SEA, UNCLOS) nhưng tuân thủ nó một cách có chọn lọc theo luật đặc quyền trong nước và đơn phương khẳng định các quyền lịch sử. Ngược lại, Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ tuân thủ UNCLOS như một vấn đề luật pháp quốc tế, mặc dù Hoa Kỳ chưa bao giờ phê chuẩn hiệp ước.

Hoa Kỳ nên cuối cùng phê chuẩn UNCLOS để thúc đẩy lợi ích của Mỹ bằng cách củng cố các quy tắc thuận lợi cho việc điều hành các đại dương của thế giới mà chúng ta phụ thuộc. Việc áp dụng UNCLOS sẽ thúc đẩy sự lãnh đạo của Mỹ vào thời điểm nhiều quốc gia đặt câu hỏi về độ tin cậy và sức mạnh của họ.

Bốn bước này không thay thế cho chiến lược toàn diện Thái Bình Dương. Nhưng nói chung, các bước này có thể là khởi đầu của một mạng lưới đối tác mạnh hơn và cung cấp phương tiện ngăn chặn bất kỳ quốc gia nào đơn phương xác định các quy tắc cho thế giới vào thế kỷ 21.

Nguồn: The Diplopmat, bản dịch của Ngọc Thạch