Chủ tịch nước Việt Nam Trần Đại Quang đã qua đời vào sáng thứ Sáu sau nhiều tháng đồn đại về sức khỏe kém của ông, tạo ra một khoảng trống quyền lực trong cơ cấu lãnh đạo của đất nước cộng sản.

Với tư cách là cựu lãnh đạo Bộ Công an khét tiếng, ông Quang được biết đến như một nhân vật cứng rắn trong Đảng Cộng sản cầm quyền, nhưng kể từ năm ngoái cũng được xem là một đối thủ vừa chớm nở với lãnh đạo hàng đầu Việt nam, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng .

Nguyên nhân của cái chết của ông Quang đã không được công bố ngay lập tức, nhưng báo chí truyền thông trong nước đã trích lời một quan chức y tế cao cấp rằng ông bị “trọng bệnh”. Ông Quang đang được điều trị tại Bệnh viện Quân y Hà Nội khi anh mất sau 10 gi sáng nay. .

Là thành viên của Bộ Chính trị từ năm 1997 và là lực lượng thống trị trong Bộ Công an

trong 15 năm qua, ông Quang đã từng là người đứng đầu nghi lễ chính phủ kể từ khi trở thành Chủ tịch nước tại Đại hội Đảng tháng 1 năm 2016, một sự kiện dài hạn.

Tuy nhiên, không có gì bí mật, ông Quang thường xuyên đối đầu với ông Trọng, người đã đưa ra một chiến dịch chống tham nhũng chính trị và đưa Đảng trở lại với nguồn gốc ý thức hệ từ đó. Trong khi không có bất kỳ bình luận chính thức nào được đưa ra về những bất đồng của họ, sự đối đầu của họ đã là một nguồn tin đồn phong phú trong năm qua.

Một số người nghĩ rằng Quang sẽ bị loại ra tại một hội nghị Ủy ban Trung ương Đảng vào tháng Năm, dù điều đó đã không xảy ra. Sự suy đoán tương tự về việc quan chức cấp cao bị bệnh dấy lên khi ông Quang không xuất hiện trước công chúng trong tuần vào tháng Tám năm ngoái.

Ông đã vắng mặt tại một số sự kiện nghi lễ quan trọng, trong đó có một lễ kỷ niệm kết thúc Chiến tranh Việt Nam, mà chủ tịch nước thường chủ tọa. Ông cũng không thường xuyên hiện diện ở các cuộc họp với các chức sắc nước ngoài nổi bật.

Điều đó đã làm dấy lên suy đoán rằng ông Quang đã bị ông Trọng lật đổ, mặc dù không bao giờ có bất kỳ bằng chứng nào về việc đấu đá quyền lực như vậy. Những người khác cho rằng sự vắng mặt của ông Quang là do sức khỏe kém, giờ đây có vẻ hợp lý, mặc dù một số nhà bình luận nghĩ rằng ông ta có thể đã bị đầu độc trong chuyến thăm cấp nhà nước ở Trung Quốc.

Ông Quang đã tái xuất hiện với sự hài lòng. Trong những tháng gần đây, ông đã thực hiện nhiều chuyến thăm cấp nhà nước ở nước ngoài và tổ chức hội nghị các nhà lãnh đạo cấp cao toàn cầu ở trong nước. Nhưng ông được cho là không thể đứng nổi khi Tổng thống Indonesia Joko Widodo thăm Hà Nội hồi đầu tháng này. Hôm thứ Tư, ông đã tổ chức một cuộc họp với Chánh án Toà án tối cao Trung quốc, đó là lần xuất hiện công khai cuối cùng của ông.

Tranh cãi về Quang xảy ra sau khi các cuộc biểu tình trên toàn quốc nổ ra vào tháng 6 chống lại đầu tư của Trung Quốc và Luật An ning mạng, mà oQuang vốn có tiếng nói quyết định. Sau các cuộc biểu tình, trên Tuổi Trẻ Online dẫn lời ông, cho rằng Việt Nam cần luật biểu tình để người dân thể phản ứng một cách ôn hòa và tự do.

Trong vòng vài ngày sau khi tờ báo đăng những bình luận được cho là của ông Quang, Bộ Thông tin đã ra lệnh thay đổi tiêu đề của bài báo và loại bỏ những lời của ông Quang, mà Bộ TTTT cho là “sai trái”. Tờ Tuổi Trẻ Online sau đó đã bị phạt bị buộc đình bản vài tháng vì đã trích sai lời ông Quang.

Một số nhà phân tích cho rằng việc này là do lời trích dẫn của ông Quang mâu thuẫn với thông điệp của Trọng và đi ngược lại chủ trương của ĐCSVN. Việc buộc Tuổi Trẻ Online đình bản theo lệnh của oong Trọng đã cho thấy sự rạn nứt nội bộ cấp cao trong ĐCSVN.

Tuy nhiên các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ và các nhóm hoạt động nhân quyền sẽ không thương nhớ ông Quang.

“Di sản của Chủ tịch nước Trần Đại Quang là sự đàn áp nhân quyền nhiều năm và bắt giam nhiều tù nhân chính trị hơn bất cứ lúc nào “, Phil Robertson, phó giám đốc châu Á tại Tổ chức Theo dõi Nhân quyền nói.

“Hơn bất cứ ai khác, ông ta chịu trách nhiệm về việc mở rộng Bộ Công an ở mọi khía cạnh của cuộc sống Việt Nam hàng ngày, theo đó là lạm quyền, tham nhũng và tống tiền đi kèm với sự hiện diện gia tăng của cảnh sát… Ông ta không phải là một người của nhân dân và chẳng nghi ngờ gì khi người dân Việt Nam bình thường sẽ chẳng có ai thương tiếc ông ta nhiều. ”

Chức chủ tịch sẽ được Phó Chủ tịch đương nhiệm Đặng Thị Ngọc Thịnh đảm nhận, lần đầu tiên khi hai phụ nữ có măt ở hai trong bốn vị trí quan trọng nhất của chính phủ. (Người thứ hai là Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân.)

Tuy nhiên, bà Thịnh không có khả năng nắm giữ vị trí này lâu dài, vì Quốc hội dự kiến sẽ triệu tập trong những tháng tới để bỏ phiếu bầu chủ tịch nước mới. Khi các nhà phân tích đã suy đoán về tình trạng có thể thâu tóm ông Quang trong hơn một năm nay, đã có thông tin chi tiết về ai có thể giành được vai trò này.

Một ứng cử viên có thể là Nguyễn Thiện Nhân, hiện là bí thư thành phố Hồ Chí Minh và cựu lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc, một tổ chức bảo trợ kiểm soát các nhóm xã hội dân sự được Đảng ủng hộ. Ông Nhân không được xem là một nhân vật đặc biệt trong Đảng cũng không nhất thiết phải là một nhà kỹ trị, vì ấn tượng lâu dài về sự yếu đuối khi còn là bộ trưởng giáo dục trong những năm 2000.

Nhưng do chủ tịch nước chủ yếu là trách nhiệm nghi lễ, một nhân vật không thể thiếu có thể là những gì ông Trọng mong muốn sau khi chạm trán với ông Quang. Một khả năng khác là Trần Quốc Vượng, Chủ nhiệm Uỷ ban Kiểm tra Trung ương.

Với Đại hội Đảng tiếp theo diễn ra vào đầu năm 2021, khi lãnh đạo Đảng hiện tại được dự kiến sẽ thay đổi toàn diện, bất cứ ai nắm được vị trí của ông Quang có thể sẽ được xem như là một điểm dừng cho đến khi toàn bộ Đảng quan liêu nói về việc chuyển đổi lãnh đạo.

Vị trí cấp cao trong Đảng và chính phủ có xu hướng được chia theo địa lý và bộ để đảm bảo đại diện cán bộ cân bằng và ngăn chặn bất kỳ phe phái hoặc nhóm địa lý nào giành được quá nhiều quyền lực. Với sự ra đi của ông Quang, một sự cân bằng mới sẽ cần phải được nhắm đến và có thể khuấy động nhiều cuộc đấu tranh phe phái hơn.p

Ông Quang giữ chức Thứ trưởng Bộ Công an từ năm 2006 đến năm 2011, và sau đó làm Bộ trưởng cho đến khi ông được bổ nhiệm làm chủ tịch nước vào tháng 4 năm 2016. Trong vai trò này, ông đảm bảo bộ của ông duy trì quyền lực trong Đảng.

Trên thực tế, chỉ vài tháng sau Đại hội Đảng vừa rồi, một chuyên gia nổi tiếng của Việt Nam, Carlyle Thayer, đã dự đoán chính xác: “sự đại diện tăng cường của các quan chức công an hiện tại và trước đây trong Ủy ban Trung ương và Bộ chính trị có thể dẫn đến việc tăng cường các nỗ lực chống tham nhũng cũng như đàn áp các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ. ”

Có nhiều đồn đoán rằng ông Quang sẵn sàng đảm nhận chức tổng bí thư Đảng tại Đại hội Đảng tiếp theo, khi đó ông Trọng, 74 tuổi, dự kiến sẽ từ chức sau hai nhiệm kỳ đầy quyền lực nhất, nhiệm kỳ thứ hai của ông Trọng đã vượt quá tuổi nghỉ hưu thông thường của Đảng. Với sự ra đi của của Quang, vùng cấm trong giới lãnh đạo quan trọng đã mở ra.

Nguồn: Atimes, Phương Thảo@VNTB dịch