Chính quyền Trung Quốc hôm thứ Hai 13/5 loan báo tăng thuế hải quan từ ngày 1/6 đối với 60 tỉ đô la hàng Mỹ, thấp hơn nhiều so với số 200 tỉ đô la hàng Trung Quốc bị Hoa Kỳ áp thuế.

Hoa Kỳ còn tấn công trên nhiều mặt trận khác, từ việc gởi các chiến hạm đến eo biển Đài Loan, hoặc siết chặt khiến tham vọng cao ngất trời của các tập đoàn viễn thông Hoa Vi (Huawei) và ZTE (Trung Hưng Thông Tấn) nay xuống còn bằng 0.

Đó là lý do khiến chính quyền Bắc Kinh tập trung sức lực để cố ký cho được một thỏa thuận, nhằm tránh một cuộc chiến tranh thương mại hao mòn, có nguy cơ ngăn cản kinh tế phát triển – theo một nguồn thạo tin. Tuy vậy cũng không thể nhượng bộ Mỹ quá nhiều, trước tinh thần dân tộc chủ nghĩa.

Nếu Bắc Kinh chấp nhận yêu cầu của Washington là chấm dứt các ưu đãi tài chính và thuế khóa cho một số công ty quốc doanh và trong các lãnh vực chiến lược, thì sẽ phải đặt lại vấn đề mô hình kinh tế tập trung, và nói chung là sự lãnh đạo của đảng về kinh tế.

Dịch vụ là đích ngắm ?

Từ tháng 7/2018, Trung Quốc đã áp đặt nhiều mức thuế quan, có thể lên đến 25% trên 110 tỉ đô la hàng Mỹ nhập khẩu. Theo số liệu từ Census Bureau của Hoa Kỳ, Bắc Kinh chỉ có thể đánh thuế thêm khoảng 12 tỉ đô la hàng Mỹ nữa như dầu lửa và máy bay chẳng hạn – nếu phải trả đũa đợt áp thuế mới của Washington. Ngược lại, tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thêm thuế lên 300 tỉ đô la hàng hóa Trung Quốc.

Tất nhiên Trung Quốc có thể tấn công vào lãnh vực dịch vụ. Trong lãnh vực này, cán cân nghiêng về phía Hoa Kỳ với 40,5 tỉ đô la trong năm 2018. Nhưng cách này có thể không mấy hiệu quả, vì lợi tức phía Mỹ chủ yếu về du lịch và giáo dục, những lãnh vực mà Trung Quốc khó thể quay lưng – theo James Green, cố vấn của McLarty Associates.

Ông Green – nhân vật cho đến tháng Tám năm ngoái vẫn là người phụ trách về thương mại tại đại sứ quán Mỹ ở Bắc Kinh – nói thêm, Trung Quốc có thể dùng đến các rào cản phi thuế quan, chẳng hạn kéo dài thủ tục cấp phép cho nông sản.

Chống Mỹ sẽ trở thành biểu tình chống chế độ ?

Các nhà phân tích cho rằng Trung Quốc có thể quay sang những đối thủ cạnh tranh với các công ty Mỹ, chẳng hạn mua máy bay của Airbus thay vì Boeing.

Nhưng do ông Donald Trump đã yêu cầu các công ty Mỹ khẩn cấp đưa sản xuất về lại Hoa Kỳ, nếu dùng cách trả đũa như trên, có nguy cơ thúc đẩy các doanh nghiệp mua hàng của các nước khác, hoặc rút đầu tư khỏi Hoa lục. Ông Robert Lawrence, thuộc Peterson Institute for International Economics nhận xét : « Hậu quả về trung hạn và dài hạn đã bị đánh giá quá thấp. Nếu tôi là Trung Quốc thì tôi sẽ thực sự lo lắng ».

Báo chí nhà nước Trung Quốc đã trỗi lên giọng điệu dân tộc chủ nghĩa khi đàm phán thương mại thất bại vào tuần trước, và Mỹ áp thêm thuế. Nhưng các nhà quan sát nhận thấy hiện nay chính quyền Trung Quốc cố làm cho xung đột thương mại không trở thành vấn đề quá mang tính chính trị. Ông James Green nói : « Tôi không nghĩ rằng Bắc Kinh thấy có lợi ích gì trong đó, họ sợ nhất là tinh thần chống Mỹ lại nhanh chóng trở thành chống chế độ ».

Đồng nhân dân tệ và dự trữ ngoại hối

Còn lại vũ khí hối đoái.

Đồng tiền Trung Quốc đã bị mất giá 2% so với đồng đô la Mỹ kể từ đầu tháng, trong bối cảnh căng thẳng thương mại tăng cao.

Đồng nhân dân tệ bị sụt giá sẽ làm giảm nhẹ tác động của thuế quan Mỹ lên hàng xuất khẩu Trung Quốc, nhưng có nguy cơ khiến vốn đầu tư bỏ chạy khỏi Hoa lục, trong trường hợp giảm phát thực sự.

Chính quyền Bắc Kinh không ngừng nói rằng không có việc giảm giá đồng nhân dân tệ để tăng xuất khẩu, và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc tuyên bố sẽ không sử dụng tỉ suất hối đoái để can thiệp vào xung đột thương mại.

Các nhà đầu tư lo ngại rằng Trung Quốc, chủ nợ lớn nhất của Hoa Kỳ, có thể bán ra các trái phiếu chính phủ Mỹ để làm chi phí vay nợ đắt hơn. Nhưng theo các nhà phân tích, điều này khó thể xảy ra vì sẽ gây tác động dây chuyền lên dự trữ ngoại hối của Bắc Kinh, gồm 1.131 tỉ đô la vào tháng Hai – theo số liệu mới nhất của Mỹ.

Trung Quốc cũng có thể làm giảm nhẹ hậu quả của việc Mỹ áp thuế, bằng cách đưa ra nhiều biện pháp kích cầu khác nhau.

Các nhà xuất khẩu Trung Quốc cũng đã tìm kiếm cách kênh khác để tiêu thụ sản phẩm, chẳng hạn qua « Một vành đai, Một con đường ». Về nhu cầu nguyên vật liệu, Trung Quốc tìm các nhà cung cấp khác.

Việc mua đậu nành, sản phẩm chính mà Trung Quốc nhập từ Hoa Kỳ, đã bị ngưng lại từ khi Bắc Kinh áp 25% thuế lên hàng Mỹ nhập khẩu vào tháng 7/2018. Tuy vậy các thương nhân châu Âu cho biết trên thực tế Trung Quốc trong tháng 12 đã mua rất nhiều đậu nành Mỹ, để tỏ thiện chí. Cuộc thương chiến Mỹ-Trung đã làm lợi cho một số nước khác, đặc biệt là các quốc gia Nam Mỹ đã dự định tăng sản lượng đậu nành.

Tóm lại : một khi tìm trăm phương nghìn kế để trả đũa Mỹ, Trung Quốc cũng tự hại chính mình. Nhìn chung, « lợi bất cập hại » !

Nguồn: REUTERS, RFI/Thụy My