Một kinh tế gia kỳ cựu chia sẻ với Đài Á Châu Tự Do rằng Quốc hội và lãnh đạo Việt Nam không dễ đưa lại luật Đặc khu như trước. Lời bình luận này được đưa ra trong bối cảnh công luận quan ngại về chuyện Quốc hội Việt Nam vừa thông qua luật miễn thị thực cho người nước ngoài vào khu kinh tế ven biển trong lúc tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng có chi phí nghiên cứu lập quy hoạch do chính phủ Trung Quốc tài trợ.

Trả lời RFA hôm 27/11, Kinh tế gia Phạm Chi Lan bình luận:

“Cho đến bây giờ thì Luật Đặc khu chưa được bàn lại, và nếu bàn lại thì chắc chắn công luận sẽ lên tiếng tiếp, hoặc là phải xem xét chặt chẽ như thế nào. Tôi nghĩ là cũng không dễ dàng để mà Quốc hội hoặc là những nhà lãnh đạo Việt Nam đưa lại Luật Đặc khu theo kiểu như trước đâu.”

“Tất cả những chuyện xảy ra với Luật Đặc khu lần trước thì họ hiểu là cần phải làm lại như thế nào, chứ không dễ dàng đâu. Trước đấy thì cũng đã có ý nói là sẽ chuyển sang bàn năm nay và kỳ này nhưng mà lui lại đến bao giờ thì cũng chưa rõ. Với những ý tưởng đưa ra mà có phản ứng mạnh mẽ và cực lực của dư luận như vậy thì chắc chắn họ không dễ đưa ra trở lại như cũ.”

Cùng ngày, Luật sư Trần Quốc Thuận, cựu Phó Chủ nhiệm Thường trực Văn phòng Quốc hội Việt Nam, nói với RFA:

“Để trở lại cái Luật Đặc khu thì theo thông lệ Việt Nam, cái gì mà đã bỏ rồi thì việc quay trở lại rất khó. Trước đây, trên mạng người ta nói nhiều, trước Quốc hội thì cũng có người có ý kiến đặt vấn đề như thế, rằng Trung Quốc là nước láng giềng, nhưng mà nếu họ vào họ ở đây, họ đầu tư, họ thuê đất ở đây 100 năm thì đó là điều dễ bị chi phối an ninh. Cái đó rõ rồi.”

Vào năm 2018, Chính phủ Hà Nội đã chỉ đạo soạn thảo dự án Luật đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt đối với Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phúc Quốc, hay còn gọi tắt là Dự luật đặc khu để trình Quốc hội xem xét. Nhiều cuộc biểu tình chống Dự luật đặc khu đã diễn ra mạnh mẽ trên khắp cả nước vào tháng 6/2018. Người dân lo ngại các đặc khu này sẽ tạo điều kiện cho người Trung Quốc vào chiếm đất của Việt Nam khi điều kiện cho thuê đất lên tới 99 năm với nhiều ưu đãi. Dưới sức ép từ phía dư luận, cuối năm đó, chính phủ Hà Nội quyết định dời lại việc bàn thảo về Dự luật này, tới nay vẫn chưa thông qua.

Đề cập về mối quan ngại của công luận trước việc người nước ngoài sẽ được miễn thị thực thời hạn tạm trú 30 ngày, khi vào “khu kinh tế ven biển” và khái niệm này được hiểu là “đặc khu”, bà Phạm Chi Lan nhận xét:

“Tôi nghĩ cái mối lo lắng đó có cơ sở. Tuy nhiên tôi cũng mong là khi thực thi thì sẽ có những quy định chặt chẽ hơn để kiểm soát, kể cả người nào là ai, vào mục đích gì, thời gian cư trú như thế nào, để theo dõi hoạt động của họ. Tất cả những cái đó thời gian vừa qua Việt Nam đã có khá nhiều bài học về người Trung Quốc, kể cả tội phạm từ Trung Quốc trốn sang Việt Nam… Rất nhiều chuyện để mà phải cảnh giác rồi.”

Bà Phạm Chi Lan lý giải rằng việc miễn thị thực thời hạn tạm trú 30 ngày cho người nước ngoài vào khu kinh tế ven biển “có thể là do Quốc hội, chính phủ mong muốn thúc đẩy, phát triển du lịch, vì trong những điều khoản cho du khách vào Việt Nam có những khó khăn làm cho việc phát triển du lịch không được như mong muốn”.

Bên cạnh đó, bà Phạm Chi Lan dự báo rằng các khu kinh tế “sẽ phải có những sắp xếp cụ thể, không phải dễ dàng để cho ai muốn vào thì vào và ở bao lâu cũng được, làm gì cũng được”.

Cựu Tổng Thư ký và Phó Chủ tịch của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam nhận định rằng việc miễn thị thực thời hạn tạm trú 30 ngày cho người nước ngoài vào khu kinh tế ven biển “ít nhiều có liên quan” đến tuyến đường sắt dự kiến đầu tư 100.000 tỷ đồng có chi phí nghiên cứu lập quy hoạch do chính phủ Trung Quốc tài trợ.

Bà Phạm Chi Lan nói:

“Mọi động thái của nhà nước khi mà phát triển việc này việc khác, hoặc là cơ chế cho ra vào, cho người nước ngoài vào đầu tư, kinh doanh ở   Việt Nam, mở mang các tuyến đường lớn thì thế nào cũng liên quan đến nhau.”

Bà Phạm Chi Lan dự báo rằng về khoản chi phí 100.000 tỷ đồng cho tuyến đường sắt nêu trên thì “sẽ có rất nhiều ý kiến, phản ứng không đồng tình với việc đó, kể cả ở Quốc hội cũng có người lên tiếng yêu cầu cân nhắc thận trọng“.

Thoát Trung

Nhận định về việc Quốc hội Việt Nam thời gian qua hay né tránh nhắc đến “Trung Quốc” mà chỉ nhắc chung là “quốc gia có đường biên giới liền kề với Việt Nam”, hoặc “nước ngoài”, bà Phạm Chi Lan nói:

“Tôi nghĩ bây giờ công luận người ta tỉnh lắm, chứ không dễ dàng dùng nhũng từ khác đi hoặc tránh né tên Trung Quốc không thôi mà rồi có thể làm cho công luận người ta không để ý được đâu. Bởi vì Việt Nam đã có bao nhiêu chuyện quan hệ với Trung Quốc, kể cả khi nó đưa tàu vào lấn chiếm ở ngoài biển đảo, đã có lúc gọi là ‘tàu lạ’, hay ‘tàu nước ngoài’ thì ai chẳng biết đấy là tàu Trung Quốc.”

“Sau này cũng thế, khi làm Luật Đặc khu, né tránh tên Trung Quốc nhưng mà khi nói ví dụ như tỉnh có chung biên giới với tỉnh Quảng Ninh thì mọi người biết ngay là Trung Quốc. Chứ có phải người dân hoặc là công luận người ta ngu đến mức mà không thấy được đâu. Cho nên tôi nghĩ là tất cả những chuyện dùng các cách né tránh cũng không lừa được dễ dàng.”

Bà còn nói thêm rằng “hiểm họa Trung Quốc” đối với kinh tế, xã hội Việt Nam “là rất lớn” và “đông đảo người Việt Nam đều hiểu điều đó, đang tìm mọi cách để có thể thoát ra khỏi tình trạng mà quan hệ với  Trung Quốc ngày càng gây ra những điều bất lợi cho Việt Nam”. Một trong những cách đó, theo là nhà nước Việt Nam “mở mang quan hệ với các quốc gia khác để bớt lệ thuộc quá nhiều vào quan hệ kinh tế với Trung Quốc”.

Trung Quốc là nước có đường biên giới dài với Việt Nam và có nhiều ảnh hưởng cả về mặt chính trị và kinh tế ở Việt Nam. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong hơn 200 quố gia, vùng lãnh thổ có quan hệ ngoại thương với Việt Nam, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất, là thị trường nhập khẩu hàng hóa lớn và là thị trường xuất khẩu hàng hóa lớn thứ hai (sau Hoa Kỳ) của  Việt Nam. Kim ngạch xuất nhập khẩu hai nước năm 2018 đạt hơn 100 tỷ đô la, trong đó Việt Nam nhập siêu khoảng 25 tỷ đô la từ Trung Quốc.

Trước đó, các báo nhà nước ngày 25/11 cho hay, người nước ngoài sẽ được miễn thị thực thời hạn tạm trú 30 ngày, khi vào khu kinh tế ven biển.

Tin này được loan đi sau khi quốc hội thông qua luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam.

Hiện Việt Nam có 18 khu kinh tế ven biển, bao gồm hai huyện đảo Phú Quốc, Vân Đồn và chính phủ sẽ quyết định khu kinh tế ven biển nào được miễn thị thực nếu đáp ứng đủ bốn điều kiện: có sân bay quốc tế, không gian riêng biệt; ranh giới địa lý xác định, cách biệt với đất liền; phù hợp với chính sách phát triển kinh tế – xã hội; không làm phương hại đến quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội của Việt Nam.

Uỷ ban Thường vụ Quốc hội khi góp ý dự thảo Luật này cho biết, nhiều đại biểu quốc hội cho rằng cần quy định chặt chẽ, bổ sung điều kiện về khu kinh tế ven biển cho đầy đủ để không ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh. Ngoài ra, cũng có một số đại biểu quốc hội đề nghị không miễn thị thực cho người nước ngoài vào khu kinh tế ven biển.

Tuy nhiên, Thường vụ Quốc hội cho rằng, quy định miễn thị thực cho người nước ngoài vào khu kinh tế ven biển với bốn điều kiện vừa nêu là “đảm bảo chặt chẽ”.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam có hiệu lực thi hành từ 1/7/2020.

Trước đó, vào ngày 14/11, Thủ tướng Việt Nam đã ban hành nghị quyết về việc thí điểm thành lập Ban Quản lý Khu kinh tế Vân Đồn trực thuộc Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh.

Trong một diễn biến khác, chiều 25 tháng 11, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đã chính thức có thông cáo báo chí về việc nghiên cứu, lập quy hoạch tuyến đường sắt mới khổ tiêu chuẩn Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng. Bộ GTVT cho rằng tuyến đường sắt này có vị trí rất quan trọng trong việc hình thành mạng lưới vận tải đường sắt ở phía Bắc sông Hồng, vì tuyến đường sắt chạy theo hành lang Đông – Tây nối liền vùng Tây Bắc với vùng đồng bằng và cảng biển Hải Phòng, một trong những cảng lớn của Việt Nam.

Tuyến đường sắt này dài 392 km được quy hoạch đi qua 8 tỉnh, thành phố gồm Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương và Hải Phòng; kết thúc tại cảng Lạch Huyện (Hải Phòng). Tổng vốn đầu tư dự kiến 100.000 tỷ đồng, chưa kể chi phí giải phóng mặt bằng. Riêng chi phí nghiên cứu lập quy hoạch do chính phủ Trung Quốc tài trợ.

Đây là tuyến đường được đánh giá là quan trọng, mang lại lợi ích kinh tế cho khu vực Tây Nam của Trung Quốc và Tây Bắc của Việt Nam. Trung Quốc coi đây là phần quan trọng trong tuyến đường xuyên Á, kết nối Hải Phòng – Hà Nội – Lào Cai của Việt Nam với Côn Minh – Thành Đô – Lan Châu của Trung Quốc và đi tới châu Âu.

Tháng 6/2019, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh cũng đã ban hành kế hoạch muốn Vân Đồn trở thành khu kinh tế đặc thù với tổng nhu cầu vốn cần huy động để đầu tư giai đoạn 2019 – 2030 theo quy hoạch là 171.550 tỷ đồng.

Nguồn: Ben Ngo@RFA