14 tháng trước bầu cử tổng thống Đài Loan, Bắc Kinh hy vọng kết quả bầu cử cấp vùng ở bên kia bờ eo biển Đài Loan vừa qua, là tín hiệu báo trước sự trở lại của Quốc Dân Đảng, vốn có lập trường hòa hoãn hơn với Bắc Kinh. Người tiền nhiệm của bà Thái Anh Văn thậm chí còn nêu lên khả năng thống nhất với Đại Lục. Nhưng trong mắt nhiều nhà quan sát phương Tây, yếu tố Trung Quốc chỉ có thể giải thích một phần thất bại của đảng Dân Tiến.

Quan hệ giữa hai bờ eo biển Đài Loan xấu đi kể từ khi bà Thái Anh Văn lên cầm quyền năm 2016. Chủ trương không khoan nhượng của vị nữ tổng thống đầu tiên trong lịch sử của Đài Bắc gây trở ngại trong đối thoại với Bắc Kinh. Số lượng du khách Trung Quốc tham quan xứ Đài giảm mạnh gây thiệt hại không nhỏ cho ngành du lịch, khách sạn … Dưới quyền tổng thống Thái Anh Văn, Đài Loan gia tăng các cuộc thao diễn quân sự và liên tục tìm cách nâng cao khả năng phòng thủ.

Để trả đũa, Bắc Kinh sử dụng từ đòn quân sự đến ngoại giao và kinh tế để trừng phạt Đài Bắc. Thí dụ như qua việc gây sức ép để những đồng minh thưa thớt của Đài Loan bỏ rơi hòn đảo này. Tuy nhiên, theo một số các nhà quan sát, cho rằng thất bại vừa qua của đảng Dân Tiến và bà Thái Anh Văn mở đường cho Quốc Dân Đảng trở lại cầm quyền sẽ là một sai lầm.

Trả lời hệ thống truyền hình Mỹ CNBS, Sean King thuộc cơ quan tư vấn Park Strategies giải thích : đảng Dân Tiến thua đậm do cử tri Đài Loan bất bình vì chính sách đối nội của đảng này và của nữ tổng thống Thái Anh Văn. Hai biện pháp cải tổ liên quan đến mức lương hưu và tuổi về hưu đặc biệt gây công phẫn trong dư luận. Chuyên gia này không vòng vo khi cho rằng Bắc Kinh “thừa nước đục thả câu” gắn liền kết quả bầu cử vừa qua với chính sách của Đài Bắc đòi tách rời khỏi Hoa Lục. Sean King cho rằng bước kế tiếp là Trung Quốc sẽ yểm trợ Quốc Dân Đảng trong cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan kỳ tới. Năm 2015 tổng thống ông Mã Anh Cửu của Quốc Dân Đảng là lãnh đạo Đài Loan đầu tiên họp thượng đỉnh với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Nhật báo Singapore, Strait Times cũng đưa ra nhận định tương tự khi cho rằng, chính những khó khăn kinh tế của Đài Loan ở vào thời điểm này, là yếu tố quyết định trong cuộc bầu cử cách nay hai hôm, nhưng xét cho cùng, thành tích kinh tế của bà Thái Anh Văn không tệ hơn so với thời kỳ ông Mã Anh Cửu (Quốc Dân Đảng) cầm quyền. Nếu nhìn vào tỷ lệ tăng trưởng, thì hiếm khi nào GDP của Đài Loan đạt thành tích 3 % như trong năm vừa qua. Tỷ lệ thất nghiệp xuống tới mức thấp nhất kể từ thập niên 1990.

Có điều, theo tờ báo này, công luận Đài Loan, khó chấp nhận các biện pháp cải tổ theo chiều hướng tự do của bà Thái Anh Văn. Ngay cả về mặt xã hội, người dân xứ này cũng chưa sẵn sàng chấp nhận hôn nhân đồng tính … Nhà chính trị học Austin Wang, đại học Nevada Hoa Kỳ kết luận : thống nhất hay không Đài Loan với Trung Quốc không phải là yếu tố quyết định trong cuộc bầu cử lần này. Do vậy đừng quá vội vàng nhận xét rằng sau khi từ chức chủ tịch đảng Dân Tiến, chiếc ghế tổng thống của bà Thái Anh Văn bị lung lay. Sẽ là một sai lầm nếu nghĩ rằng viễn cảnh bà ra tranh cử thêm một nhiệm kỳ đã thuộc về quá khứ.

Lãnh đạo một phong trào dân sự Đài Loan được Strait Times trích dẫn, giải thích : phạt bà Thái Anh Văn qua lá phiếu không có nghĩa là cử tri Đài Loan muốn ngả vào vòng tay của Trung Quốc. Chủ trương đẩy mạnh quan hệ với Hoa Kỳ của Đài Bắc được công luận Đài Loan tán đồng.

Tuy nhiên giới phân tích nhìn nhận từ nay đến cuối nhiệm kỳ, bà Thái Anh Văn sẽ luôn luôn trong thế người làm xiếc đi dây. Đài Bắc cần tìm được một thế cân bằng với Bắc Kinh tránh để quan hệ song phương thêm xấu đi làm phương hại tới kinh tế của Đài Loan, nhưng đồng thời cũng phải thận trọng, tránh để cánh đòi ly khai với Hoa Lục chỉ trích là rơi vào bẫy của ông Tập Cận Bình, như ghi nhận của giáo sư Jonathan Sullivan, đại học Nottingham, Anh Quốc.

Nguồn: REUTERS, RFI/Thanh Hà