Trung Quốc :Đảng lãnh đạo, toà tuyên án

Vì các quyền tự do, dân Hồng Kông xuống đường chống luật dẫn độ và qua đó là chế độ luật pháp tùy tiện của Trung Quốc. Bắc Kinh cáo buộc « thế lực nước ngoài » giựt dây phong trào phản kháng từ mấy ngày qua.

Để hiểu rõ vì sao cả triệu người xuống đường, có lẽ phải xem trước bài phân tích « Những bước nhỏ của Trung Quốc về luật quốc tế » trên Le Monde.

Theo nhà báo Frédéric Lemaître, sáng kiến « Một vành đai, Một con đường » của Tập Cận Bình đặt ra nhiều nghi vấn rất quan trọng, trong đó có câu hỏi then chốt: nếu có bất đồng về quyền lợi thì dựa vào luật pháp nước nào ? Câu trả lời tương đối giản dị : luật Trung Quốc.

Tuy nhiên, biết hệ thống luật pháp quốc gia còn đầy thiếu sót, chính quyền Trung Quốc « nỗ lực khắc phục ». Năm 2018, Toà Án Tối Cao thành lập hai toà đặc biệt đặt tại đặc khu kinh tế Thâm Quyến, và  Tây An, điểm xuất phát của con đường tơ lụa, chuyên xử các vụ tố tụng trong thương mại quốc tế. Vụ án đầu tiên, cuối tháng 05, không liên quan gì đến « Một vành đai, Một con đường » : hai công ty nước giải khát của Thái Lan kiện nhau, bên bị cáo có cơ sở ở đảo Virgo. Thế nhưng, Bắc Kinh làm ồn ào, muốn báo chí quốc tế chú ý đến để chứng minh là Trung Quốc đang tìm cách sánh vai, chen chân với Singapore, Paris và Luân Đôn.

Ngoài các vụ tranh chấp thường xảy ra, hai toà thương mại quốc tế của Trung Quốc còn đứng ra làm trọng tài và mời một nhóm chuyên gia làm cố vấn, gồm 13 người Trung Quốc và 18 người nước ngoài, trong đó có hai luật gia Pháp. Theo một luật gia quốc tế am tường luật thương mại quốc tế, Trung Quốc bắt đầu tham gia nhiều hơn vào lãnh vực này theo chiều hướng đa nguyên hóa để bảo vệ quyền lợi.

Trước đây, toà án Trung Quốc buộc phải sử dụng tiếng Hoa trong các văn kiện, nay tiếng Anh được chấp nhận. Nhưng vấn đề là trong khi ở Singapore, thẩm phán và luật sư có thể là người ngoại quốc, thì ở toà Trung Quốc, chỉ có thẩm phán và luật sư người Trung Quốc mà thôi. Theo luật sư Pháp gốc Hoa Tao Jing Zhou, tuy có chút tiến bộ, Trung Quốc vẫn cố làm hết sức để buộc thẩm pháp áp dụng luật Trung Quốc trong các vụ phân xử và đặt dưới thẩm quyền của chánh án Toà Án Tối Cao.

Thế mà, trong bản báo cáo thường niên hồi tháng ba, chánh án Châu Cường tái khẳng định : đảng Cộng sản là « lãnh đạo tuyệt đối » của tư pháp.

Cuối cùng thì dù là trong lãnh vực thương mại hay trong các lãnh vực kinh tế, Trung Quốc vẫn cố thủ trong chế độ độc đảng, hoàn toàn không tôn trọng tam quyền phân lập, Le Monde kết luận.

Quan điểm « công lý một chiều » của chế độ Trung Quốc chính là nguyên nhân làm cho người dân Hồng Kông nổi giận chống dự luật dẫn độ do chính quyền thân Bắc Kinh đề xuất. Câu hỏi đặt ra ở đây là :

Ai là đối tượng của chính quyền Tập Cận Bình ? Ai chống đối đầu tiên ? Phong trào đã chuẩn bị những bước kế tiếp và hệ quả ra sao ? Le Monde và Libération phân tích :

Trong bài « Hồng Kông thách thức sự chi phối của Bắc Kinh » kèm theo bức ảnh một rừng người biểu tình, nhật báo Le Monde cho biết, theo lời biện minh của trưởng đặc khu Lâm Trịnh Nguyệt Nga, dự luật đã được sửa đổi nhiều lần để thỏa mãn yêu cầu của « các bên ». Tại sao các bên ? Vì điều không ai ngờ, chính phe thân Trung Quốc phản đối trước để bảo vệ quyền lợi của chính họ, đó là giới doanh nhân, giới tài chính. Những thành phần xã hội này rất bực tức và lo ngại trước một đạo luật cho phép bắt họ đem về Hoa lục nếu bị cáo buộc tham ô.

Dự luật không tôn trọng quyền sơ đẳng nhất của một con người là « không có tội trước khi có bản án » đã gây lo ngại cho công luận Hồng Kông lẫn thế giới. Ngoại trưởng Mỹ, phòng thương mại Anh đã lên tiếng. Hàng trăm kiến nghị lan truyền trên các mạng xã hội và biểu tình đã diễn ra tại hơn 30 thành phố trên thế giới tỏ tình đoàn kết với Hồng Kông. Trước phản ứng đồng loạt, Bắc Kinh cáo buộc « thế lực nước ngoài » thúc đẩy « phần tử xấu » gây hổn loạn. Bắc Kinh càng bực tức hơn vì họ xem Hồng Kông là mô hình kiểu mẫu « một quốc gia hai chế độ » để chiêu dụ Đài Loan. Thế nhưng, tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn, hôm thứ hai, khi hoan nghênh tinh thần « yêu chuộng tự do của Hồng Kông», đã không khác gì thách đố Trung Quốc. Một nhà đối lập dự đoán là tình hình « sẽ nghiêm trọng hơn » trong những tuần lễ tới, vì dân Hồng Kông không để cho cuộc huy động lực lượng hùng hậu như lần này không mang lại kết quả gì.

Cũng đồng điệu với đồng nghiệp, nhật báo Libération dành hai trang để đi sâu vào nội dung dự luật, giải thích vì sao có dự luật này và vì sao dân Hồng Kông không chấp nhận ? Một cách cụ thể, theo một hiệp hội luật gia, Trung Quốc có thể buộc chính quyền Hồng Kông bắt và giao nộp cho Hoa lục bất kỳ một người dân nào hay một người nước ngoài, cho dù người đó chưa bao giờ đến Trung Quốc.

Từ 20 năm qua, Hồng Kông thừa biết luật pháp Trung Quốc như thế nào nên đã loại Trung Quốc ra khỏi danh sách các nước ký thỏa thuận dẫn độ với Hồng Kông. Thế thì vì sao bây giờ lại thay đổi và thay đổi khẩn cấp ? Đối tượng của Bắc Kinh là ai ? Theo nghị sĩ Paul Zimmerman, mục tiêu trấn áp của Trung Quốc là những người có tiền hoặc có tư tưởng, hoặc cả hai, tức là các doanh nhân và các nhà họat động chính trị đối lập. Nhiều người dân Hồng Kông còn cho rằng khôi nguyên Nobel Hoà Bình Lưu Hiểu Ba chết trong tù hay một nhà hoạt động công đoàn độc lập bị giam từ 2015 đến nay là nạn nhân của hệ thống tư pháp dàn dựng của Trung Quốc.

Trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, giới doanh nhân quốc tế tại Hồng Kông lo ngại Bắc Kinh trả đũa vào hàng ngàn công dân Mỹ và công ty Mỹ có trụ sở khu vực tại Hồng Kông. Một kiến trúc sư chia sẻ : Tôi chọn Hồng Kông vì không thích sống ở Hoa lục. Nếu Hồng Kông trở thành một thành phố như Hoa lục thì tôi không có lý do gì ở lại.

Không rõ kiến trúc sư này sẽ chọn nơi nào để định cư, nhưng theo thống kê của OCDE,Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế, tập hợp 36 nước dân chủ và công nghiệp, số dân nhập cư tăng kỷ lục 55% trong 15 năm qua, từ 77 triệu lên 120 triệu. Điểm đặc biệt là càng ngày càng có nhiều người có tay nghề và trình độ học vấn cao, Les Echos ghi nhận.

Nguồn: Le monde, RFI/Tú Anh