Bài phân tích trước hết ghi nhận là tại hội nghị thượng đỉnh G20 Hàng Châu, Biển Đông và các vấn đề địa chính trị châu Á khác sẽ chen vào các cuộc thảo luận, bất kể dụng tâm của Bắc Kinh, vốn chỉ muốn giới hạn nghị trình vào vấn đề kinh tế.

Bắc Kinh đã không tiếc tiền bạc và sự xa hoa tại Hàng Châu, một thủ phủ miền Đông Trung Quốc được biết đến qua phong cảnh hồ nước cũng như các doanh nghiệp lớn, nơi đặt trụ sở chính của tập đoàn thương mại trục tuyến khổng lồ Alibaba.

Jean-Pierre Cabestan, giáo sư khoa học chính trị tại trường đại học Baptist ở Hồng Kông nhận định : « Đối với Trung Quốc, toàn bộ công việc tổ chức hội nghị G20 là một vấn đề hình ảnh. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình « muốn chứng tỏ rằng Trung Quốc có vị trí của mình ở trung tâm hệ thống điều hành toàn cầu. »

Dĩ nhiên là uy tín của nền kinh tế thứ hai của thế giới đã bị sứt mẻ do sự sụp đổ ngoạn mục của thị trường chứng khoán Trung Quốc, sự mất giá mạnh của đồng nhân dân tệ và sự suy giảm nặng nề của tỷ lệ tăng trưởng.

Vì vậy, ở Hàng Châu, Bắc Kinh sẽ xoáy mạnh hơn vào những nỗ lực trong lãnh vực môi trường, vào kế hoạch đầu tư vào cơ sở hạ tầng rộng lớn ở châu Á và vào sự vươn lên của ngân hàng phát triển và đầu tư mà Trung Quốc đã tung ra để làm đối trọng với Ngân Hàng Thế Giới.

Hồ sơ Biển Đông nổi cộm bất chấp Trung Quốc ?

Ông Steve Tsang, chuyên gia về Trung Quốc tại Đại học Nottingham ghi nhận rằng do việc « bản năng tự nhiên của Đảng Cộng Sản là tránh mọi bất ngờ », cho nên chính quyền Bắc Kinh đã muốn « bám chặt chủ đề các vấn đề kinh tế toàn cầu ».

Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh tỏ vẻ tin tưởng : « Chúng tôi hy vọng rằng hội nghị thượng đỉnh này sẽ bơm một động lực mới vào sự phát triển toàn cầu ». Nhưng ngay sau đó,nhân vật này đã nhấn mạnh : « Tôi không nghĩ rằng vấn đề Biển Đông có dính líu đến G20. »

Có điều là việc Trung Quốc áp đặt quyền kiểm soát của họ trên khu vực chiến lược này đã khiến các quốc gia ven Biển Đông, cũng như Hoa Kỳ lo ngại. Kết quả là Biển Đông sẽ hiện diện trong tâm trí của hầu hết mọi người tại Hàng Châu.

Bắc Kinh coi gần như toàn bộ Biển Đông là thuộc chủ quyền Trung Quốc, bất chấp các đòi hỏi của Philippines, Việt Nam, Malaysia và Brunei.

Việc Bắc Kinh càng lúc càng quân sự hóa các rạn san hô mà họ chiếm đóng ở Trường Sa, và bồi đắp lên thành đảo nhân tạo, cũng như một phán quyết gần đây của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye, phủ nhận mọi chủ quyền lịch sử của Trung Quốc ở Biển Đông, đã góp phần làm căng thẳng gia tăng.

Vấn đề Biển Đông là một trong ba chủ đề chính mà Nhà Trắng cho biết là sẽ đề cập đến tại Hàng Châu.
Tổng thống Mỹ Barack Obama cũng sẽ thúc đẩy đồng nhiệm Trung Quốc tăng cường sức ép lên Bắc Triều Tiên, bất chấp việc hệ thống lá chắn chống tên lửa mà Mỹ triển khai tại Hàn Quốc làm cho Bắc Kinh phẫn nộ.

« Đừng gây rắc rối ! »

Về phần thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe, ông hiếm khi bỏ lỡ cơ hội đả kích chính sách của Trung Quốc ở Biển Đông, cũng như ở Biển Hoa Đông, nơi một quần đảo do Tokyo kiểm soát bị Bắc Kinh đòi chủ quyền.

Tuy nhiên ông Cao Hồng, một nhà nghiên cứu tại Viện Khoa Học Xã Hội Trung Quốc, tin rằng Nhật Bản sẽ phải « hòa ca với các chủ đề của hội nghị thượng đỉnh » do « nước chủ nhà » quyết định, mà không « gây rắc rối ».
Theo giáo sư Cabestan, «Rõ ràng là ông Tập Cận Bình sẽ cố gắng chứng minh rằng Trung Quốc là một người hàng xóm có trách nhiệm và không có kẻ thù».

Về phần mình, các nhà lãnh đạo khác trong G20 có thể tránh đụng chạm Bắc Kinh để tranh thủ Trung Quốc trên các vấn đề chiến lược khác.

Washington chẳng hạn, đã có giọng điệu ôn tồn hơn trong giai đoạn trước hội nghị thượng đỉnh, nơi ông Obama hy vọng đạt được nhiều bước tiến với Trung Quốc về hồ sơ khí hậu và về một thỏa thuận đầu tư bị ách tắc từ bao lâu nay.

Theo bà Bonnie Glaser, một nhà nghiên cứu tại Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược và Quốc Tế ở Washington, thì trong những tháng gần đây, «Hoa Kỳ đã cố tình giảm nhẹ áp lực trên vấn đề Biển Đông».

Ngay cả Nhật Bản, theo chuyên gia Haruko Sato, thuộc Đại học Osaka, cũng có thể tránh né chủ đề Biển Đông « vào lúc khả năng một hội nghị thượng đỉnh Nhật Bản-Trung Quốc được gợi lên ».

Còn đối với Trung Quốc, nước này sẽ tránh không gây ra sóng gió để khỏi làm lu mờ sự kiện này. Nhưng đối với ông Graham Webster, chuyên gia tại trường Luật Yale, « một khi hội nghị kết thúc, triển vọng sẽ bấp bênh hơn » ở Biển Đông.

Nguồn: REUTERS, RFI/Trọng Nghĩa